Narzędzie INFORMOWANIE O RYZYKU
Dlaczego należy informować o ryzyku?
Informowanie o ryzyku, a w związku z tym zwiększanie świadomości, to istotne środki ostrożności w ramach zintegrowanego zarządzania ryzykiem związanym z ulewnymi deszczami. Władze gminne mają obowiązek rozpowszechniania i objaśniania informacji uzyskanych w drodze analizy zagrożeń oraz oceny ryzyka ciążącego na zagrożonych odbiorcach. Należy również informować o możliwościach oraz ograniczeniach związanych ze środkami służącymi do ograniczania ryzyka związanego z ulewnymi deszczami. Nieinformowanie o ryzyku związanym z ulewnymi deszczami uniemożliwia osobom, które mogą odczuć ich skutki, dostateczne zrozumienie ryzyka, podjęcie odpowiednich działań lub wdrożenie działań redukujących ryzyko. Niektórzy mogą wcale nie zdawać sobie z niego sprawy
O czym należy informować?
Środki mające na celu informowanie o ryzyku służą do zwiększania świadomości w zakresie wielu różnych zagadnień. W związku z tym konieczne jest dokładne określenie przekazywanych informacji. Połączenie ich treści z przykładami dobrych praktyk i historii pomyślnych realizacji motywuje i zachęca osoby doświadczające skutków zjawiska oraz instytucje do ograniczania ryzyka. Z jednej strony poszczególne grupy docelowe należy poinformować o możliwych zagrożeniach, aby mogły one poznać istniejące rodzaje zagrożeń. Należy jasno wskazać miejsca, w których występują problemy, oraz osoby, które mogą doświadczyć ich skutków. Z drugiej strony należy wskazać działania, jakie można podjąć w celu zminimalizowania ryzyka, a także rodzaje ryzyka, którego nie da się uniknąć.
Z kim należy się komunikować?
Ryzyko związane z ulewnymi deszczami dotyczy wielu ludzi i instytucji z rozmaitych dziedzin. W związku z tym działania dotyczące informowania o ryzyku należy dostosować do poszczególnych grup docelowych. Zastanów się, do kogo chcesz dotrzeć ze swym przekazem i wybierz format i środek komunikacji odpowiedni dla danej grupy docelowej. Do grup docelowych mogą należeć: osoby prywatne, właściciele domów, pracownicy organów administracji (nieposiadający wiedzy na ten temat), przedsiębiorstwa, politycy, rolnicy, leśnicy. Należy pamiętać, że każda z tych grup doświadcza innych skutków opadów, na przykład osoby starsze lub małe dzieci są bardziej zagrożone w przypadku ulewnych deszczy od innych osób.
Jakie środki są odpowiednie?
Wyróżniamy cztery rodzaje działań opisujących ogólne strategie w zakresie informowania o ryzyku i wysiłków komunikacyjnych. Poszczególne działania należy połączyć w ramach strategii na rzecz informowania o ryzyku lub kampanii informacyjnej. Należy jednak pamiętać, że wymagają one doprecyzowania w określonym kontekście. Przykłady i źródła inspiracji zostały również przedstawione w opisie działań podjętych w ramach działań pilotażowych projektu RAINMAN.
Wizualizacja to skuteczny sposób przedstawienia rodzajów zagrożenia osobom i instytucjom, które mogą odczuć ich skutki.
Mapy wskazują szczegółowe zagrożenie i ryzyko w kontekście danej lokalizacji i można je udostępnić np. na stronie internetowej danej gminy. Niezbędne są łatwo zrozumiałe instrukcje oraz informacje umożliwiające interpretację mapy. Należy również wskazać osobę kontaktową, do której można się zwrócić w razie dodatkowych pytań lub potrzeby uzyskania wyjaśnień. Znajomość istniejących zagrożeń i rodzajów ryzyka jest pomocna dla wyboru środków ostrożności i przyjęcia odpowiedniej postawy w przypadku wystąpienia ulewnych deszczy. Jeżeli mapa zagrożeń i ryzyka nie jest dostępna, należy uwzględnić inne środki, na przykład kontakt z osobami i instytucjami mogącymi odczuć skutki ulewnych deszczy.
Ponadto istnieje wiele innych sposobów zwracania uwagi na określone ryzyko w danej lokalizacji, na przykład przez montaż tablic informacyjnych w miejscach, które doznały szkód w wyniku poprzednich ulewnych deszczy lub w których podjęto już określone środki.
Więcej informacji można znaleźć w narzędziu „OCENA i MAPOWANIE”.
Łatwo zrozumiałe i dostępne informacje mają istotne znaczenie dla zwiększenia świadomości na temat ryzyka powodziowego oraz wsparcia wdrażania działań redukujących ryzyko przez osoby prywatne.
Informacje można udostępniać w formie publikacji drukowanych, na przykład poradników, wytycznych, broszur czy ulotek, lub na platformach internetowych. Produkty powinny być zróżnicowane pod względem treści i dostosowane do określonej grupy docelowej – obywateli, właścicieli domów, przedsiębiorców, leśników, rolników itp. Wiele podmiotów opracowało już szereg wysokiej jakości materiałów informacyjnych. W związku z tym należy sprawdzić możliwość wykorzystania istniejących produktów.
Należy zagwarantować łatwy dostęp do informacji, np. na centralnej platformie lub w jednym miejscu. Ponadto prace komunikacyjne i kontakty z mediami powinny wspierać rozpowszechnianie informacji.
Aby zwiększyć wiedzę na temat zarządzania ryzykiem związanym z ulewnymi deszczami, można zastosować wiele różnych form wydarzeń interaktywnych i formatów partycypacyjnych, w zależności od grupy docelowej.
Cele wydarzeń interaktywnych skierowanych do określonych grup docelowych mogą obejmować jednokierunkowy przekaz informacji w drodze wymiany informacji, a także rzeczywiste uczestnictwo pozwalające grupom docelowym na aktywne zaangażowanie w procesy podejmowania decyzji. Wydarzenia takie mogą mieć formę wystawy, kampanii informacyjnej, warsztatów, sesji szkoleniowych lub indywidualnych konsultacji, przy czym zawsze ich celem powinno być przekazanie niezbędnych informacji, wypracowanie nowych umiejętności i usprawnienie bardziej świadomego podejmowania decyzji z myślą o ograniczeniu ryzyka związanego z ulewnymi deszczami.
Dane wydarzenie lub proces partycypacyjny może dotyczyć na przykład objaśnienia prowadzonych działań w zakresie mapowania i uzyskanych wyników, wskazania możliwych działań redukujących ryzyko oraz objaśnienia przykładów najlepszych praktyk. Wydarzenia mogą również posłużyć do nawiązywania kontaktów i korzystania z doświadczeń innych osób. Problematykę ryzyka związanego z ulewnymi deszczami można włączyć do istniejących i popularnych wydarzeń lub formatów, można ją również łączyć z innymi zagadnieniami.
Interaktywne wydarzenia i formaty partycypacyjne mogą obejmować setki uczestników dużych wydarzeń lub też pojedynczych uczestników podczas indywidualnych konsultacji.
Informowanie o ryzyku w ramach działalności edukacyjnej może przyczynić się do zwiększenia świadomości i wiedzy na temat istniejącego ryzyka w przyszłości. Młodsze pokolenia mają szczególnie istotne znaczenie dla dalszego zarządzania ryzykiem związanym z ulewnymi deszczami. Ponadto pokolenia te już dziś są narażone na niebezpieczeństwo.
Zalecenia dotyczące pomyślnego informowania o ryzyku
Tak:
- Regularna komunikacja ma istotne znaczenie dla utrzymania świadomości pomiędzy kolejnymi zdarzeniami.
- Bądź innowacyjny! Wybieraj innowacyjne formy przekazywania informacji i dostarczaj je w ciekawy sposób.
- Zastanów się, jaki efekt synergii jest Ci znany w odniesieniu do poszczególnych grup docelowych i kogo możesz zaangażować w prowadzone działania.
- Dopasuj informacje do konkretnych odbiorców i grup docelowych!
- Zwracaj uwagę na klarowność przekazywanych informacji! Używaj zrozumiałego języka dostosowanego do danej grupy docelowej. Łatwy do zrozumienia język ma istotne znaczenie w przypadku nieznajomości zagadnienia w danej grupie docelowej.
- Pokaż, że wspierasz daną grupę docelową, dostarczając jej informacje!
- Pokaż, co można zrobić w celu ograniczenia ryzyka i motywuj do wdrażania środków! Korzystaj z dobrych, konkretnych przykładów praktycznych, aby zaprezentować możliwości zarządzania ryzykiem związanym z ulewnymi deszczami.
- Wypunktuj niewiadome!
- Połącz swoje wysiłki komunikacyjne dotyczące ulewnych deszczy z innymi istotnymi zagadnieniami, takimi jak zarządzanie ryzykiem powodziowym
- Połącz ze sobą różne środki komunikacyjne i opracuj strategię na rzecz komunikacji.
- Monitoruj i oceniaj podjęte środki, aby ulepszać je w przyszłości.
Nie:
- Pamiętaj: Ulewne deszcze mogą wystąpić wszędzie, niekoniecznie pozostawiając wiele czasu na reakcję!
- Nie wzbudzaj lęku, lecz jednoznacznie podkreśl, jak realne jest niebezpieczeństwo.
- Nie zapominaj o swoim odbiorcy: dostosuj do niego używany język!
- Nie przeciążaj swoich grup docelowych zbyt wieloma żądaniami, ponieważ spowoduje to zmniejszenie ich chęci uczestnictwa.
- Nie wybieraj zbyt szerokiego tematu w ramach działań komunikacyjnych i nie zbieraj zbyt wielu tematów w jednym działaniu.
Gdzie można znaleźć więcej informacji i źródła inspiracji?
Na potrzeby opracowania pomyślnej działalności w zakresie informowania o ryzyku w ramach zarządzania ryzykiem związanym z ulewnymi deszczami w wielu państwach opracowano już wytyczne i materiały informacyjne, które mogą okazać się pomocne i posłużyć jako źródło inspiracji podczas opracowywania własnych działań w zakresie informowania o ryzyku.
Wybrane wytyczne opracowane w Polsce w zakresie informowania o ryzyku:
- Rządowe Centrum Bezpieczeństw: poradnik_powodz1 [pdf; 768 KB] – Poradnik sporządzony przez Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, zawierający informacje i porady dotyczące zagrożeń powodziowych, w tym zagrożeń będących wynikiem ulewnych deszczy.
- Miasto w deszczu: Miastowdeszczu-broszura [pdf; 2.91 MB] –
Broszura informacyjna dotycząca projektu „Rozbudowa systemów informowania i ostrzegania o zagrożeniach, w szczególności tych powodziowych dla Gdańska i Sopotu”. Celem projektu jest stworzenie nowoczesnego, jednolitego i w pełni cyfrowego systemu alarmowania wraz z systemem monitoringu hydrologicznego i opadów atmosferycznych, który pozwoli na skuteczne powiadomienie o zagrożeniu powodziowym jak największej liczby mieszkańców. Strona internetowa projektu: http://www.miastowdeszczu.pl/#miasto-w-deszczu.
Wybrane wytyczne opracowane w Austrii w zakresie informowania o ryzyku:
- Federal Ministry Republic of Austria – Sustainability and Tourism (2018): Hochwasserrisikomanagement in Österreich. Ziele – Maßnahmen – Beispiele [Access: 20/01/2020; pdf; 7.0 MB] – Broszura przedstawiająca narzędzia i obowiązki w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym w Austrii na podstawie praktycznych przykładów. W rozdziale 4 zamieszczono ogólne zalecenia dotyczące informowania o ryzyku.
- Prutsch, A., Glas, N., Grothmann, T., Wirth, V., Dreiseitl-Wanschura, B., Gartlacher, S., Lorenz, F. & Gerlich, W. (2014): Klimawandel findet statt. Anpassung ist nötig. Ein Leitfaden zur erfolgreichen Kommunikation. Federal Environment Agency, Vienna [Access: 20/01/2020; pdf; 8.9 MB] – Ogólne wytyczne dotyczące informowania o przystosowywaniu się do zmiany klimatu oraz przyjętej strategii, treści, grup docelowych i możliwych narzędzi wraz z przykładami nie tylko z Austrii.
- Federalne Ministerstwo Republiki Austrii – Rolnictwo, Regiony i Turystyka: strona internetowa zawierająca informacje i zwiększająca świadomość na temat zagrożeń powodziowych (wyłącznie w języku niemieckim) [Dostęp: 20/04/2020; strona internetowa]
Wybrane wytyczne opracowane w Chorwacji w zakresie informowania o ryzyku:
- FRISCO1 (Flood RIsk Slovenia-Croatia Operations 1): “Cross Border Harmonized Slovenian-Croatian Flood Risk Reduction – Strategic Project 1 – Non-Structural Measures”.Celem projektu strategicznego jest ograniczenie ryzyka powodziowego w transgranicznych dorzeczach rzek Dragonja, Kupa/Kolpa, Sutla/Sotla i Bregana oraz partiach transgranicznych dorzeczy rzek Drawa i Mura, przy czym projekt został wdrożony w ramach programu współpracy transgranicznej INTERREG VA Słowenia – Chorwacja 2014–2020. Pakiet roboczy pt. „komunikacja” również obejmuje działania na rzecz zwiększania świadomości społecznej [Dostęp: 20/04/2020; strona internetowa].
Wybrane wytyczne opracowane w Czechach w zakresie informowania o ryzyku:
- CO DĚLAT PŘI POVODNÍCH? [pdf; 9,4 MB] – Ta strona internetowa zapewnia wsparcie mniejszym gminom na terenie Czech w przypadku powodzi; broszura zawierająca praktyczne informacje dla gmin w celu zwiększenia ich świadomości obejmuje 3 główne rozdziały: 1. PREWENCJA i DZIAŁANIA PRZYGOTOWAWCZE, 2. REAGOWANIE w CZASIE POWODZI, 3. ODBUDOWA TERENU DOTKNIĘTEGO SKUTKAMI POWODZI.
- PEOPLE IN NEED Czech Republic: ŽIJEME V ZÁPLAVOVÉM ÚZEMÍ [pdf; 4 MB] – Publikacja zawierająca informacje na temat osób dotkniętych skutkami wszelkiego rodzaju powodzi na terenie Czech.
- JAK PRŠOTEK DEŠŤOVÉ KAPKY ZACHRÁNIL [pdf; 10 MB] – Publikacja ma formę bajek, których celem jest przekazanie informacji na temat ramowych strategii w zakresie problemów związanych z wodą deszczową najmłodszym.
Wybrane wytyczne opracowane w Niemczech w zakresie informowania o ryzyku:
- Federal/State Working Group on Water (LAWA) (2018): LAWA-Strategie für ein effektives Starkregenrisikomanagement [pdf; 1.8 MB] –
Poradnik zawiera omówienie ogólnych zasad zarządzania ryzykiem związanym z ulewnymi deszczami, jak również zalecenia i wskazanie możliwych działań na wszystkich szczeblach wraz z przedstawieniem praktycznych przykładów udostępnionych przez władze lokalne. Temat informowania o ryzyku na szczeblu władz lokalnych został omówiony w rozdziale „Przekazywanie informacji i wiedzy”.
Federal Environment Agency (2018): Vorsorge gegen Starkregenereignisse und Maßnahmen zur wassersensiblen Stadtentwicklung – Analyse des Standes der Starkregenvorsorge in Deutschland und Ableitung zukünftigen Handlungsbedarfs. Abschlussbericht [pdf; 5.9 MB] – w oparciu o obecny stan środków ostrożności podjętych w Niemczech w zakresie ulewnych deszczy w niniejszym poradniku przedstawiono zalecenia dotyczące możliwych działań, w tym w odniesieniu do informowania o ryzyku (patrz rozdział 5.2).
- Association of Engineers for Water Management, Waste Management and Cultural Construction (BWK) e. V. (Ed.) (2013): Starkregen und urbane Sturzfluten – Praxisleitfaden zur Überflutungsvorsorge. BWK-Fachinformation 1/2013 [pdf; 3.3 MB] – Poradnik dotyczący prewencji powodziom na szczeblu gminnym, zawierający zalecenia dla gmin w odniesieniu do informowania o ryzyku, a także powiązane pytania przewodnie (patrz rozdział 5).
- Metropolitan region Bremen-Oldenburg (2016): Leitfaden zur Starkregenvorsorge. Ein Nachschlagewerk für Kommunen der Metropolregion Nordwest [pdf; 9.3 MB] – Praktyczny poradnik dotyczący prewencji powodziom, przeznaczony w szczególności dla gmin z Północno-Zachodniego Regionu Metropolitalnego, uwzględniający problematykę informowania o ryzyku oraz wysiłków komunikacyjnych w rozdziale 6.
Wybrane wytyczne z różnych państw opublikowane w języku angielskim:
- Federal Ministry Republic of Austria – Sustainability and Tourism (2018): Flood Risk Management in Austria. Objectives – Measures – Good practice [pdf; 7.0 MB] –
Broszura przedstawiająca narzędzia i obowiązki w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym w Austrii na podstawie praktycznych przykładów. W rozdziale 4 przedstawiono ogólne zalecenia dotyczące informowania o ryzyku.
- Cabinet Office (2011): Communicating risk guidance [pdf; 4.0 MB] – w tym poradniku brytyjskiego rządu przedstawiono ogólny zestaw narzędzi w postaci siedmiu etapów planowania i opracowywania strategii informacyjnej w zakresie zarządzania ryzykiem.
- Environment Agency (2015): Public dialogues on flood risk communication [pdf; 2.8 MB] –
Sprawozdanie będące podsumowaniem ogólnego stanu wiedzy na temat informowania o ryzyku powodziowym, w tym technik i problemów występujących na terenie Anglii i Walii.
- Local Government Association (2015): A guide for communicating during extreme weather [pdf; 0.4 MB] – Wytyczne wspomagające opracowanie strategii komunikacyjnej w odniesieniu do Wielkiej Brytanii oraz przykłady analizy przypadków dobrych praktyk na terenie Wielkiej Brytanii.
- European Commission (2007): Good Practice for Delivering Flood-Related Infromation to the General Public [pdf; 6.0 MB] – Omówienie bieżących praktyk i narzędzi w zakresie przekazywania informacji opinii publicznej na temat powodzi oraz przykłady narzędzi stosowanych w różnych europejskich państwach.
- TU Dortmund (Ed.) (2011): Planning and implementing communication and public participation processes in flood risk management. Procedural guidelines and toolbox of methods [pdf; 5.76 MB] – Podręcznik ten wspiera władze lokalne i regionalne oraz organy ds. gospodarki wodnej w planowaniu działalności komunikacyjnej i procesów partycypacyjnych.
NASZE HISTORIE
Zaangażuj uczniów do działania!
„W ramach projektu RAINMAN jednym z naszych priorytetów w zakresie opracowania środków informowania o ryzyku było stworzenie materiałów dla sektora edukacji. Partnerzy projektu RAINMAN opracowali wiele materiałów dla nauczycieli i uczniów, które wypróbowałem już z moim zespołem w praktyce. Z naszego punktu widzenia niezwykle istotne jest uświadomienie również młodszym pokoleniom ryzyka związanego z ulewnymi opadami deszczu oraz przekazanie im informacji na temat elementów zarządzania ryzykiem na wczesnym etapie. W ten sposób przyczyniamy się do usprawnienia zarządzania ryzykiem związanym z ulewnymi deszczami w przyszłości i zrównoważonego zwiększenia świadomości ludności”.(Dr inż. Mariusz Adynkiewicz-Piragas, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Państwowy Instytut Badawczy, Polska)
Skontaktuj się z lokalną społecznością!
„Podczas realizacji projektu RAINMAN oraz wdrażania działań pilotażowych zdaliśmy sobie sprawę, jak ważny jest kontakt z lokalną społecznością i instytucjami. Zrozumieliśmy, jak wielu właścicieli domów doświadczyło skutków powodzi i wdrożyło już szereg środków na rzecz ograniczenia ryzyka związanego z ulewnymi deszczami, jednak wciąż pozostaje wiele do zrobienia. Pragnęliśmy zmotywować właścicieli domów do podjęcia dalszych działań. W związku z tym zaoferowaliśmy właścicielom domów na przykład możliwość e-uczestnictwa, aby mogli oni podzielić się z nami swoimi doświadczeniami dotyczącymi powodzi. Zdaliśmy sobie jednak sprawę, że nie jest łatwo zachęcić ludzi uczestniczących w internetowych formatach wymiany wiedzy”. (Dr Sabine Scharfe, Saksoński Urząd ds. Środowiska, Rolnictwa i Geologii, Niemcy)