Nasza historia z TISZAKÉCSKE i KUNHEGYES, WĘGRY

Na Węgrzech średnie wartości opadów w skali roku są zróżnicowane pod względem czasu i przestrzeni. Jest to efekt oddziaływania trzech stref klimatycznych (masy powietrza kontynentalnego, oceanicznego i śródziemnomorskiego). W efekcie tych uwarunkowań znaczną część opadów stanowią: spływ powierzchniowy, infiltracja i parowanie. W regionach nizinnych nadmiar wody przemieszczający się powierzchniowo powoduje poważne problemy i szkody zwłaszcza na obszarach rolniczych, gdzie z uwagi na ukształtowanie terenu (lokalne niecki) ulega czasowemu zgromadzeniu. Nadmiar wody jest wynikiem tymczasowego zalania terenów nizinnych w wyniku ekstremalnych opadów, gwałtownego topnienia śniegu lub wysokiego poziomu wód gruntowych, które mogą pojawiać się na powierzchni (tzw. podtopienia). Szkody powstałe na skutek nadmiernego nagromadzenia wody mogą występować na obszarze ok. 1,8 mln ha, z których 60% znajduje się na węgierskich gruntach ornych.

PRZEGLĄD

Działania:

  • Ocena i mapowanie
  • Informowanie o ryzyku
  • Identyfikacja środków redukcji ryzyka

Zagospodarowanie terenu:

  • Tereny miejskie, wiejskie, rolnicze

Ukształtowanie terenu:

  • Nizinne

TISZAKECSKE

Tiszakécske znajduje się w okręgu administracyjnym Bács-Kiskun, w dorzeczu Cisy Środkowej, na Węgrzech, ok. 30 km od siedziby Dyrekcji ds. Gospodarki Wodnej Cisy Środkowej. Tiszakécske znajduje się na prawym brzegu Cisy. Powierzchnia Tiszakécske wynosi około 133 km2. Na obszarze Tiszakécske zlokalizowane jest starorzecze.

Na obszarze Tiszakécske mogą występować zarówno powodzie będące wynikiem przekroczenia stanu brzegowego rzek, jak i wywołane skutkami ulewnych deszczy. Powodzie wywołane ulewnymi deszczami na tym obszarze mogą występować niemal co roku. Powodują one szkody ze względu na długi czas trwania (niekiedy ponad 30 dni) także na obszarach zamieszkałych i gruntach ornych położonych na nizinach.

Na obszarze Tiszakécske powodzie wywołane ulewnymi deszczami występują najczęściej pod koniec zimy i wczesną wiosną, zazwyczaj w tym samym czasie, gdy wylewa Cisa. Efektem ulewnych deszczy lub szybkiego topnienie śniegu przemieszczających się po przesyconym wodą lub zamarzniętym gruncie może być powódź. Stosunkowo rzadko odnotowywane są powodzie wywołane ulewnymi deszczami późną wiosną lub wczesnym latem.

Ocena i mapowanie:

Opis metodologii i wyników

W celu sporządzenia modelu tej złożonej relacji zgromadziliśmy odpowiednie, dostępne dane przestrzenne, dotyczące zmiennych predykcyjnych, obrazujące oddziaływanie poszczególnych czynników. Wybrano następujące czynniki: hydrometeorologiczne, ukształtowanie powierzchni terenu, rodzaj gleby, rodzaj podłoża geologicznego, oddziaływanie wód gruntowych, oddziaływanie użytkowania terenu.

Do modelowania, uwzględniającego skutki wymienionych powyżej czynników mającego na celu generowanie przebiegu powodzi zastosowano metodę liniowej regresji wieloczynnikowej (MLRA). Badanie objaśnia zmienność przestrzenną (schemat) dystrybucji części nadmieru wody. Analiza z wykorzystaniem krigingu reszt (MLRA) z badania regresji wieloczynnikowej jest elementem analizy stochastycznej. Model Krigingu wymaga wiedzy na temat autokorelacji przestrzennej szacowanej za pomocą semiwariogramu zmiennej, której rozkład przestrzenny jest prognozowany – w tym przypadku reszt z badania regresji wieloczynnikowej. Wykładniczy model semiwariogramu zastosowano w ramach semiwariogramu doświadczalnego, który następnie zastosowano do obliczenia wagi krigingu w interpolacji przestrzennej. Złożenie wyników badania regresji i interpolacji dostarczyło ogólną prognozę zagrożenia powodziowego metodą Krigingu resztowego.

Działania redukujące ryzyko:

Plan gospodarki wodnej dla Tiszakécske powstał w ramach projektu RAINMAN. Celem planu było przedstawienie i określenie uwarunkowań geograficznych, hydrografii, zagrożeń i ryzyka dla obszaru zabudowanego oraz opis działań prewencyjnych i obronnych, jakie można zastosować w celu ochrony przed nadmiernym nagromadzeniem wody i powodzią. Plan został podzielony na pięć głównych rozdziałów.

  1. Podstawowe elementy planu gospodarki wodnej

    Rozdział zawiera ogólną prezentację miasta Tiszakécske, charakterystykę zlewni, określenie podatności na powodzie wywoływanymi ulewnymi deszczami oraz możliwości w zakresie dostępnych środków ochrony.

  2. Zasady poszczególnych poziomów ochrony

    Rozdział przedstawia środki ochrony określone dla poszczególnych poziomów powodzi wywołanych ulewnymi deszczami oraz poziomy ostrzegania o powodziach wynikających z przekroczenia stanu brzegowego rzek.

  3. Zadania miejscowej obrony cywilnej

    W tym rozdziale szczegółowo przybliżono strukturę obrony cywilnej.

  4. Plan działania

    Przedstawiono tutaj podstawowe informacje na temat obowiązków burmistrza, podejmowanych środków obronnych, prewencji i działań podejmowanych po zdarzeniach ekstremalnych.

  5. Zadania służb obronnych

    W tej części przedstawiono środki prewencyjne oraz czynności z zakresu procedury, kolejności powiadamiania i współpracy w trakcie sytuacji kryzysowej.

W rozdziale 6 i 7 przedstawiono załączniki zawierające opis systemu odwodnienia, szczegółowe informacje na temat dostępności zasobów (siła robocza, maszyny, materiały i wyposażenie) oraz szablony dokumentacji dotyczącej działań obronnych.

Informowanie o ryzyku:

W Tiszakécske w dniu 20 marca 2019 r. odbyła się śródokresowa konferencja poświęcona projektowi RAINMAN. Głównym celem konferencji było omówienie realizacji projektu, najważniejszych wyników i efektów, poprzez przedstawienie szerokiej grupie odbiorców. Wśród zainteresowanych stron z różnych dziedzin byli przedstwiciele, m.in. organów ds. gospodarki wodnej, organów administracji publicznej i odpowiedzialne za ochronę przyrody. Eksperci zewnętrzni oraz partnerzy projektu RAINMAN przedstawili poszczególne aspekty zarządzania ryzykiem związanym z ulewnymi deszczami w celu ograniczenia negatywnych skutków takich zdarzeń. Jedna z prezentacji skupiona była na strategiach i doświadczeniach Węgier dotyczących obszarów nizinnych.

PRZEGLĄDAJ NASZE HISTORIE

KUNHEGYES

Działania pilotażowe były prowadzone w dorzeczu Cisy Środkowej, w północno-wschodniej części regionu Wielkiej Kumanii, ok. 50 km od Ośrodka Dyrekcji ds. Gospodarki Wodnej Cisy Środkowej. Dyrekcja posiada 4 oddziały (w Szolnok, Kisköre, Mezőtúr i Karcag). Otoczenie miasta Kunhegyes: od północy Abádszalók, od wschodu Kunmadaras i Karcag, od zachodu Kenderes i Fegyvernek oraz od północy Tiszagyenda. Rozpatrywany obszar nadzorowany jest przez oddział Karcag. W przypadku sytuacji wymagającej podejmowania działań ochronnych ze względu na napływ wód śródlądowych (wylania rzek nizinnych) dowodzenie na tym obszarze przejmuje sekcja obronna ds. wód śródlądowych.

Sieć odprowadzająca wodę deszczową na terenie zabudowanym została odbudowana i zmodernizowana w 2015 r. Zlewnia obejmuje tutaj 3 podzlewnie, przy czym ciekiem wodnym odbierającym wodę z dwóch z nich jest kanał Villogo, a trzecim docelowym ciekiem wodnym jest kanał Kakat. W 2007 r. liczba ludności na tym obszarze zabudowanym wynosiła 8506, a w 2012 r. – 9033.

Pojemność zbiornika wynosi niemal 11 000 m3, jego długość wynosi 550 metrów, a najniższy punkt jest położony na wys. 82,45 m (powyżej poziomu morza). Oznacza to, że głębokość wody w zbiorniku może sięgać 2 metrów. Zbiornik posiada dwie konstrukcje odpowiedzialne za regulację poziomu wody. Procedura jest następująca: woda powodziowa (wezbrana woda) jest odprowadzana na ten obszar za pomocą elementów służących do regulacji poziomu wody, następnie zgromadzone wody powodziowe można odprowadzić do kanału głównego.

Standardowy przepływ z podzlewni Kunhegyes wynosi 430 l/s. Według węgierskich norm czas trwania standardowych opadów na obszarach miejskich wynosi 10 minut. Ze względu na tę charakterystykę pojemność zbiornika musiała zostać zwiększona o 258 m3. Operacyjny poziom wody w kanale Kakat przewyższa poziom nadmiernej ilości wody ze względów irygacyjnych. Z uwagi na te uwarunkowania pojemność zbiornika zaprojektowano na 11 000 m3.

Obiekt ten umożliwia zatem łatwiejsze ograniczenie skutków ulewnych opadów deszczu (powodzi wywołanych nadmierną ilością wody), a także dokładniejsze i bezpieczniejsze sprawowanie kontroli.

Ocena i mapowanie:

Opis metodologii i wyników

W celu modelowania złożonej zależności zgromadziliśmy odpowiednie, dostępne predyktory przestrzenne, zmiennych niezależnych, obrazujące oddziaływanie poszczególnych zmiennych. Wybrano następujące predyktory: hydrometeorologiczne, ukształtowanie powierzchni terenu, rodzaj gleby, rodzaj podłoża geologicznego, oddziaływanie wód podziemnych, oddziaływanie użytkowania terenu.

Do łącznego modelowania czynników wywołujących powódź zastosowano metodę liniowej regresji wieloczynnikowej (MLRA). Badanie objaśnia zmienność przestrzenną (schemat) dystrybucji nadmiaru wody. Analiza z wykorzystaniem krigingu reszt (MLRA) z badania regresji wieloczynnikowej jest elementem analizy stochastycznej. Model Krigingu wymaga wiedzy na temat autokorelacji przestrzennej szacowanej za pomocą semiwariogramu zmiennej, której rozkład przestrzenny jest prognozowany – w tym przypadku reszt z badania regresji wieloczynnikowej. Wykładniczy model semiwariogramu zastosowano w ramach semiwariogramu doświadczalnego, który następnie zastosowano do obliczenia wagi krigingu w interpolacji przestrzennej. Złożenie wyników badania regresji i interpolacji dostarczyło ogólną prognozę zagrożenia powodziowego metodą Krigingu resztowego.

Działania redukujące ryzyko:

W ramach projektu RAINMAN zbudowano zbiornik Kakat.

Zbiornik stanowi pomocnicze miejsce magazynowania, równoległe do głównego kanału. Zbiornik retencyjny powstał w celu złagodzenia negatywnych skutków ulewnych deszczy na obszarze zlewni. Wodę z systemu gromadzenia wody deszczowej w Kunhegyes odbiera kanał Kakat. Głównym celem zbiornika jest gromadzenie samowypływu z systemu. Na obszarach wiejskich zagospodarowanie samowypływu z systemu należy do zadań właściwego organu ds. gospodarki wodnej. Oznacza to, że Dyrekcja ma obowiązek utrzymywania możliwie najniższego poziomu w wody w kanale, uwzględniając inne rodzaje wykorzystania (irygacja, cele rekreacyjne itp.).

Pojemność zbiornika wynosi niemal 11 000 m3, jego długość wynosi 550 metrów, a najniższy punkt jest położony na wys. 82,45 m (powyżej poziomu Morza Bałtyckiego). Oznacza to, że głębokość wody w zbiorniku może sięgać 2 metrów. Zbiornik posiada dwie konstrukcje odpowiedzialne za regulację poziomu wody. Procedura jest następująca: woda powodziowa (nadmierna ilość wody) jest odprowadzana na ten obszar za pomocą konstrukcji służących do regulacji poziomu wody, a po odjęciu wody powodziowej zgromadzoną wodę można odprowadzić do kanału głównego.

Standardowy przepływ z podzlewni Kunhegyes wynosi 430 l/s. Według węgierskich norm czas trwania standardowych opadów na obszarach miejskich wynosi 10 minut. Ze względu na tę charakterystykę pojemność zbiornika musiała zostać zwiększona o 258 m3. Operacyjny poziom wody w kanale Kakat przewyższa poziom nadmiernej ilości wody ze względów irygacyjnych. Z uwagi na te uwarunkowania pojemność zbiornika zaprojektowano na 11 000 m3.

Obiekt ten umożliwia zatem łatwiejsze ograniczenie skutków ulewnych opadów deszczu (powodzi wywołanych nadmierną ilością wody), a także dokładniejsze i bezpieczniejsze sprawowanie kontroli.

PRZEGLĄDAJ NASZE HISTORIE

POBIERZ

Węgierska metoda oceny i mapowania terenów nizinnych | Dokument dostępny w języku węgierskim

Bozán Csaba, Nemzeti Agrárkutatási és Innovációs Központ (NAIK); Körösparti János, Öntözési és Vízgazdálkodási Kutatóintézetében (ÖVKI)

W celu sporządzenia modelu złożonego systemu zgromadziliśmy odpowiednie, dostępne dane przestrzenne dotyczące zmiennych predykcyjnych, aby właściwie odwzorowywały wskaźniki . Wybrano następujące wskaźniki określające oddziaływanie : czynników hydrometeorologicznych, rzeźby terenu, rodzaju gleby, budowy geologicznej, wód podziemnych, zagospodarowania terenu.

Pobierz [doc; 6,7 MB]

Działania pilotażowemające na celu mapowanie zagrożeń i ryzyka Tiszakécske | Dokument dostępny w języku węgierskim

Bozán Csaba, Nemzeti Agrárkutatási és Innovációs Központ (NAIK); Körösparti János, Öntözési és Vízgazdálkodási Kutatóintézetében (ÖVKI)

Zastosowanie opracowanej metody do sporządzenia mapy zagrożenia i ryzyka na terytorium Tiszakécske.

Pobierz [pdf; 4,15 MB]

Działania pilotażowe sekcji obronnej ds. wód śródlądowych 10.07 – mapowanie zagrożeń i ryzyka Kunhegyes | Dokument dostępny w języku węgierskim

Bozán Csaba, Nemzeti Agrárkutatási és Innovációs Központ (NAIK); Körösparti János, Öntözési és Vízgazdálkodási Kutatóintézetében (ÖVKI)

Zastosowanie opracowanej metody do sporządzenia mapy zagrożenia i ryzyka Kunhegyes przez sekcję obronną ds. wód śródlądowych 10.07.

Pobierz [pdf; 4,73 MB]

Ocena związku między szkodami powstałymi w wyniku napływu wód śródlądowych i jakością planowania krajobrazowego na obszarach zurbanizowanych powiatu Jász-Nagykun-Szolnok | Dokument dostępny w języku węgierskim

Gutman József, EX! Épitésziroda Kft.

Ocena związku między szkodami powstałymi w wyniku napływu wód śródlądowych i jakością planowania krajobrazowego na obszarach zurbanizowanych powiatu Jász-Nagykun-Szolnok.

Pobierz [pdf; 14,9 MB]