Narzędzie działania redukujące ryzyko
STOSUJ RETENCJĘ WÓD OPADOWYCH
«Zatrzymać deszcz, tam gdzie pada.»
Naczelna zasada Komisji Europejskiej
Co można tutaj znaleźć?
Retencja wody powierzchniowej ma kluczowe znaczenie w ramach zarządzania ryzykiem związanym z ulewnymi deszczami. Tutaj można znaleźć informacje, odnośniki i materiały do pobrania związane z racjonalnym projektowaniem zbiorników oraz odpowiednim zarządzaniem nimi, adresowane do właścicieli nieruchomości, władz gminnych oraz rolników.
Dlaczego RETENCJA ma znaczenie dla ograniczenia ryzyka związanego z ulewnymi deszczami
Ze względu na działalność człowieka dotychczasowa naturalna zdolność retencyjna zlewni zmniejszyła się, a spływ powierzchniowy uległ przyspieszeniu. Zarówno w małych, jak i dużych zlewniach zaobserwowano wiele powodzi na małą i dużą skalę, a w Europie Środkowej, podobnie jak w innych regionach świata, ilość wyrządzonych w związku z tym szkód zwiększyła się. Obecne skutki są nasilone ze względu na wpływ zmiany klimatu.
Zwiększenie zdolności retencji wody na obszarach zlewni ma zasadnicze znaczenie w ramach zarządzania ryzykiem związanym z ulewnymi deszczami oraz, ogólnie, ryzykiem powodziowym. Komisja Europejska od długiego czasu zajmuje się tym zagadnieniem, promując prosty przekaz: „zatrzymaj deszcz, tam gdzie pada”.
Co można zrobić, aby „zatrzymać deszcz, tam gdzie pada”?
Zaangażuj różne zainteresowane strony
Obszerna wiedza na temat możliwości magazynowania wody deszczowej ma istotne znaczenie dla gmin, decydentów, zainteresowanych stron i profesjonalistów. W szczególności na obszarach zamieszkałych włodarze gmin i lokalne organy ds. gospodarki wodnej mają obowiązek egzekwowania retencji wody przez poszczególnych użytkowników gruntów, a także wykorzystywania odpowiednich narzędzi i strategii w celu regulacji i stymulacji takich działań, jak planowanie przestrzenne, planowanie gospodarki wodnej itp., jak również komunikacji z odpowiednimi grupami docelowymi.
Uwzględnij następujące czynniki wpływu
1) Stopień uszczelnienia (nasiąkliwości powierzchni) – woda deszczowa nie może przenikać do gleby i powoduje spływ, jeżeli powierzchnia gruntu jest szczelna. Ten aspekt ma związek z zagęszczeniem ludności i do pewnego stopnia może być kontrolowany, np. przez rozszczelnienie i unikanie uszczelniania dalszych obszarów.
2) Ukształtowanie terenu – woda powierzchniowa zawsze płynie w kierunku najgłębiej położonego punktu terenu i tam się gromadzi. Im większe nachylenie terenu, tym większe tempo przepływu wody. Na nizinach lokalne obniżenia terenu mogą gromadzić wodę, tworząc tymczasowe sadzawki, a proces ten określa się mianem zastoisk. Działalność człowieka nie ma zbyt dużego wpływu na ten aspekt, jednak kształtuje on rodzaj i dokładną lokalizację możliwych do zastosowania środków w zakresie retencji i odwodnienia.
3) Roślinność – im więcej roślinności, tym bardziej nieregularna jest powierzchnia na danym terenie. Nieregularna powierzchnia spowalnia tempo spływu i przyczynia się do większego parowania. Ten aspekt ma związek z rodzajem zagospodarowania terenu i może być kontrolowany np. przez zmianę sposobu zagospodarowania terenu na obszarach wysokiego ryzyka.
4) Właściwości gleby – gliniaste i muliste grunty oraz grunty zagęszczone zmniejszają tempo infiltracji i przyczyniają się do zwiększenia spływu. Jest to bardzo istotny aspekt w przypadku gruntów rolnych i może być kontrolowany w drodze odpowiednich praktyk rolniczych.
5) Warunki pogodowe – np. znaczne zawilgocenie gleby lub pokrycie gruntu śniegiem lub lodem istotnie zwiększa i przyspiesza spływ. Działalność człowieka nie ma zbyt dużego wpływu na ten aspekt.
Ogólne zalecenia
Uwzględnij parametry kształtujące spływ (zob. powyżej) oraz zainteresowane strony związane z poszczególnymi rodzajami zagospodarowania terenu podczas planowania środków, których celem jest zwiększenie zdolności retencyjnej danego obszaru. Odpowiednio dostosowuj przyjmowane strategie i rozwiązania. Dalsze wytyczne można znaleźć w naszym narzędziu „DZIAŁANIA REDUKUJĄCE RYZYKO”.
Często zbiór małych środków retencyjnych ma taki sam lub lepszy efekt od rozwiązań stosowanych na dużą skalę. Rozwiązania „zielone” zamiast „szarych” oraz rozwiązania wielofunkcyjne przynoszą szereg korzyści i można je zastosować niemal wszędzie.
Obiekty przeznaczone do magazynowania wody deszczowej od wielu lat znane są jako konwencjonalne rozwiązania inżynieryjne. (zapory w dolinach, zbiorniki itp.). Obiekty te powstają w wyniku znacznych inwestycji i oferują określony poziom bezpieczeństwa.
W przeciwieństwie do szarych rozwiązania zielone są tańsze, łatwiej dostosować je do zmiany klimatu, w większym stopniu odpowiadają otoczeniu miejskiemu i przynoszą niekwestionowane korzyści w perspektywie długoterminowej.
Postępuj zgodnie z zaleceniami dotyczącymi stosowania naturalnych środków retencyjnych opublikowanymi na europejskiej platformie http://nwrm.eu i podejmuj działania zgodnie z unijną strategią na rzecz zielonej infrastruktury opracowaną przez Komisję Europejską w 2019 r.
Zrównoważone zarządzanie gruntami i zrównoważona gospodarka leśna, zintegrowana gospodarka wodna, zrównoważony i odporny na powodzie rozwój miast w oparciu o koncepcje zrównoważonego odwodnienia miast i idei „miasta-gąbki” to kolejne koncepcje i strategie ściśle związane z zaleceniami RAINMAN, jakie należy rozważyć w odniesieniu do retencji wody deszczowej.
Ponadto twórcy projektu RAINMAN podkreślają znaczenie przystosowywania się do zmiany klimatu w miastach oraz na obszarach wiejskich.
DO POBRANIA
Opracowanie dotyczące „koncepcji rozwiązań retencyjnych i optymalizacji zarządzania zbiornikami” dostarcza dalszych informacji na ten temat. Opracowanie obejmuje następujące rozdziały:
Regulacja spływu i problematyka retencji w odniesieniu do ulewnych deszczy
Przedstawiono tutaj opis problemu, szczegółowe informacje na temat parametrów wpływu, wzajemnych powiązań i skutków oraz omówienie istniejących koncepcji i stosowanych rozwiązań, a także opisano wyciągnięte wnioski.
Praktyczne wytyczne techniczne dla gmin (rodzaje zbiorników, projektowanie itp.)
Przedstawiono tutaj warunki ramowe oraz szczegółowe wytyczne dotyczące środków retencyjnych w kontekście planowania na Węgrzech oraz w Polsce. Opisana metoda została stworzona głównie z myślą o zlewniach rzek miejskich, w klasycznym znaczeniu magazynowania wody deszczowej. Można ją jednak zastosować również do mniejszych zlewni na obszarach wiejskich.
Przykłady najlepszych praktyk, działania alternatywne i zalecenia
W tym rozdziale przedstawiono szeroki zakres możliwości magazynowania za pomocą konkretnych przykładów dobrych praktyk. Dla każdego rodzaju sporządzono arkusz danych zawierający podsumowanie najważniejszych aspektów poszczególnych rodzajów zbiorników. Można pobrać przykłady najlepszych praktyk istotnych dla gmin, osób prywatnych oraz rolników.
Pełne opracowanie dotyczące „koncepcji rozwiązań retencyjnych i optymalizacji zarządzania zbiornikami” | Dokument dostępny w języku angielskim
Pobierz [pdf; 4.4 MB]
Przykłady najlepszych praktyk dla gmin | Dokument dostępny w języku angielskim
Pobierz [zip; 4.0 MB]
Przykłady najlepszych praktyk dla osób prywatnych | Dokument dostępny w języku angielskim
Pobierz [zip; 1.8 MB]
Pobierz przykłady najlepszych praktyk dla rolników | Dokument dostępny w języku angielskim
Pobierz [zip; 1.7 MB]
NASZE HISTORIE
Budowa zbiornika Kakat w pobliżu miasta Kunhegyes, Węgry
"W 2019 r. zbudowano zbiornik (kanał), którego głównym celem była ochrona przeciwpowodziowa terytorium Kunhegyes (Węgry). Zbiornik umożliwia zmniejszenie szczytowych wartości przepływu wody i szybsze zgromadzenie nadmiernej ilości wody ze zlewni, zapobiegając powodzi. Zbiornik posiada zdolność do magazynowania ponad 12 000 m3 wody ponad standardową objętość podzlewni, przy czym długość zbiornika wynosi 550 m. Głębokość wody w miejscu magazynowania może dochodzić do 2 m. Tę ilość nadmiernej wody można również przechowywać po zakończeniu okresu deszczowego w celu złagodzenia skutków suszy oraz ponownego wypełnienia źródeł wód gruntowych. W związku z tym inwestycja może również przyczynić się do ograniczenia innych negatywnych skutków zmiany klimatu." (Gábor Harsányi, Dyrekcja ds. Gospodarki Wodnej Cisy Środkowej)
Poprawa retencji poprzez dostosowanie praktyk rolniczych w Spitzkunnersdorf, Saksonia
"Po obfitych opadach deszczu w 2017 r., które spowodowały ogromne szkody na gruntach rolnych oraz na terenie wioski, lokalne przedsiębiorstwo rolne postanowiło dostosować prowadzone praktyki rolnicze w celu zwiększenia zdolności przenikania wody do wnętrza zagęszczonej gleby oraz zapobiegania erozji. Unikanie orki, intensywnego ściółkowania, dostosowanego dzielenia pól oraz upraw pasowych umożliwiły już zwiększenie zdolności retencyjnej gleby." (Sabine Scharfe, Saksoński Urząd ds. Środowiska, Rolnictwa i Geologii)
